Aandacht voor (seksueel) grensoverschrijdend gedrag
Bestuurslid Marloes de Graaf heeft (half)jaarlijks overleg met de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). De IGJ roept al enige tijd op tot actie met betrekking tot (seksueel) grensoverschrijdend gedrag (SGOG). Binnen de zorgsector is dit namelijk een groeiend probleem dat steeds meer aandacht krijgt.
Wanneer aan grensoverschrijdend gedrag wordt gedacht, gaat het al snel over ongepast gedrag van een therapeut naar een cliënt. Maar grensoverschrijdend gedrag beslaat een veel groter domein. Want ook therapeuten krijgen hiermee te maken. Uit recent onderzoek blijkt dat 84% van de fysiotherapeuten in hun carrière geconfronteerd wordt met seksueel grensoverschrijdend gedrag door patiënten (Boissonnault et al., 2017)*. Maar ook onveiligheid op de werkvloer valt onder grensoverschrijdend gedrag, denk hierbij aan intimidatie door een werkgever of pesterijen door collega’s.
Recente onderzoeken en publicaties van de IGJ tonen een stijging in het aantal meldingen van grensoverschrijdend gedrag (Jeugd’, 2024)*. Tegelijkertijd blijkt uit epidemiologische en gedragswetenschappelijke studies dat deze cijfers slechts het topje van de ijsberg zijn, mede door onderrapportage en de sociale drempels die slachtoffers ervaren (Carr, 2003) (Sansone & Sansone, 2009)*. Grensoverschrijdend gedrag gaat verder dan fysiek seksueel contact en omvat ook bredere vormen van ongepast gedrag, zoals ongewenste opmerkingen of grensoverschrijdende aanrakingen.
Veiligheid is de basis van iedere behandelrelatie. De NVMT zet zich in voor bewustwording, integriteit en transparantie en heeft dit opgenomen in het jaarplan 2025.
Wat is er al?
Om een beeld te krijgen van de huidige stand van zaken is gekeken naar bestaande wetgeving en beroepscodes, handreikingen, beleidsstukken en gepubliceerde literatuur. Een overzicht daarvan vind je onderaan deze pagina, bij Meer informatie. Ondanks bestaande wetgeving en richtlijnen blijft er een gebrek aan inzicht in de werkelijke omvang van grensoverschrijdend gedrag binnen de fysiotherapie en de behoefte aan preventieve maatregelen. Huidige beleidsstukken zijn veelal theoretisch van aard en sluiten onvoldoende aan op de dagelijkse praktijk van fysiotherapeuten, wat de implementatie en naleving bemoeilijkt.
Daarnaast wordt wetenschappelijke kennis over grensoverschrijdend gedrag en effectieve preventie onvoldoende geïntegreerd in beleid en praktijk. Er ontbreekt een structurele vertaling van wetenschappelijke inzichten naar werkbare richtlijnen en ondersteunende interventies binnen de fysiotherapie. Dit belemmert niet alleen het voorkomen van incidenten, maar ook de effectiviteit van bestaande meldprocedures en opvolging. Onderstaande elementen zijn onderdeel van een groter beleidsplan en zijn bedoeld om de achterban te ondersteunen.
Onderzoek naar het probleem
Om een gedegen beeld te krijgen van de problematiek en risicofactoren binnen de fysiotherapie, wordt een grootschalig surveyonderzoek uitgevoerd onder fysiotherapeuten in Nederland. Dit onderzoek brengt zowel de ervaringen van therapeuten met grensoverschrijdend gedrag als hun percepties en preventieve behoeften in kaart. De inzichten uit deze studie vormen de basis voor een gefundeerd beleid, toegespitst op de fysiotherapeutische praktijk.
Bewustwording en voorlichting
Uit de literatuur blijkt dat patiënten zich vaak onzeker voelen over wat als ‘normaal’ wordt beschouwd binnen een behandelrelatie. Advies van een panel van multidisciplinaire experts in gezondheidsrecht, medische ethiek en patiëntenzorg benadrukt het belang van patiënteducatie om grensoverschrijdend gedrag te herkennen en te melden (McIntosh et al., 2022)*.
Het panel adviseert om patiënten te informeren over hun rechten en gedragsnormen binnen een behandelrelatie. Verder wordt aanbevolen om verschillende meldopties beschikbaar te stellen en het gebruik van chaperonnes te bevorderen.
Door aan de voorkant helder te communiceren over verwacht gedrag en een cultuur van open communicatie te stimuleren wordt bewustwording vergroot.
Wat doet de NVMT?
De NVMT heeft een voorlichtingsfilmpje gemaakt gericht op patiënten. Hierin wordt duidelijk gecommuniceerd wat de “do’s en don’ts” zijn binnen een behandelrelatie. Op deze manier is het duidelijk wat een patiënt kan verwachten en wat een therapeut mag verwachten. Het zorgt ervoor dat er minder snel sprake zal zijn van bijvoorbeeld de glijdende schaal. De patiënt weet nu dat een liefdesrelatie met een behandelaar niet mag volgens de beroepscode. Therapeuten mogen dit filmpje op hun website plaatsen en meesturen bij een eerste consult. Hierdoor zijn zij actief bezig met preventie en stralen zij uit dat zij staan voor veilige zorg. De film staat bij de ledeninformatie op deze websitepagina.
Van cijfers naar verhalen: vertel je verhaal of laat je verhaal vertellen
Ondanks dat de cijfers schokkend zijn blijven ze abstract en vertellen ze geen verhaal. Om meer inzicht te genereren en mensen met een nare ervaring een stem te geven is er de campagne opgestart “de stem van…”. Er is ruimte om verhalen te delen van fysio-manueel therapeuten die te maken hebben gehad met SGOG op diverse manieren. Deze verhalen zijn persoonlijk en kunnen aangrijpend zijn, maar kunnen de luisteraar inzicht geven in wat SGOG allemaal omvat, hoe je erin verzeilt kunt raken en wat de gevolgen bijvoorbeeld zijn. Stemacteurs spreken deze verhalen in om anonimiteit te waarborgen.
Verhalen variëren van SGOG van een patiënt naar een therapeut, SGOG op de werkvloer, SGOG binnen het hoger onderwijs, maar ook een “daderperspectief” komt aan bod.
Heb je zelf te maken gehad of ken je een collega of patiënt die te maken heeft gehad met (seksueel) grensoverschrijdend gedrag? Wil je jouw verhaal vertellen? Stuur dan een mail naar Marloes de Graaf (degraaf@nvmt).
Vertel je verhaal
Je kunt deze video ook zelf gebruiken voor je praktijk. Gebruik daarvoor onderstaande linkjes.
Dit is de code die je gebruikt om de video in te sluiten: <iframe width=”560″ height=”315″ src=”https://www.youtube.com/embed/vTXg_TZwz1Y?si=uGh97jypRuGrftOQ” title=”YouTube video player” frameborder=”0″ allow=”accelerometer; autoplay; clipboard-write; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture; web-share” referrerpolicy=”strict-origin-when-cross-origin” allowfullscreen></iframe>
Dit is de link naar de video zelf: https://www.youtube.com/watch?v=CQ63SKqzwl8
Educatie
We zullen educatiemateriaal ontwikkelen voor onze achterban. Om steeds meer kennis op te doen en er, uiteraard, ook je voordeel mee te kunnen doen.
Meer informatie
Verschillende juridische en professionele richtlijnen vormen de basis voor het beleid rondom grensoverschrijdend gedrag.
Deze artikelen behandelen seksuele misdrijven zoals aanranding en verkrachting.
Sinds 1 juli 2024 is de nieuwe Wet seksuele misdrijven van kracht. Deze wet moderniseert en vervangt de eerdere bepalingen in het Wetboek van Strafrecht, specifiek Titel XIV “Misdrijven tegen de zeden”, door de nieuwe Titel XIV “Seksuele misdrijven”. De wet verruimt de strafrechtelijke bescherming tegen diverse vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag, zowel offline als online. Belangrijke wijzigingen zijn onder andere:
- Het strafbaar stellen van seksuele handelingen zonder wederzijdse instemming, waarbij dwang niet langer een vereiste is voor strafbaarheid.
- Het zelfstandig strafbaar stellen van seksuele intimidatie, zowel in de openbare ruimte als online.
- Verhoging van strafmaxima voor bepaalde seksuele misdrijven, met name die gepleegd tegen minderjarigen.
- Deze aanpassingen zijn bedoeld om slachtoffers beter te beschermen en een duidelijk signaal af te geven dat seksueel grensoverschrijdend gedrag onacceptabel is.
De Rijksoverheid maakte ook een uitlegvideo: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/videos/2024/07/01/uitleg-nieuwe-wet-seksuele-misdrijven.
Verplicht zorgverleners om te handelen volgens de normen van een goed hulpverlener, wat impliceert dat zij professioneel en ethisch verantwoord moeten optreden. Wet BIG artikel 47
Het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie hanteert een gedragscode die therapeuten verplicht tot professioneel en ethisch handelen. Deze code benadrukt het belang van respectvolle omgang met patiënten en het handhaven van professionele grenzen (Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie & van Esch-Smeenge J, 2022). Dit is de link naar de Beroepscode.
Deze richtlijn biedt zorgverleners kaders voor het beëindigen van een behandelrelatie, waarbij doorgaans eerst een verbetertraject wordt voorgesteld, tenzij er sprake is van strafbare feiten. De handreiking is gebaseerd op de KNMG-richtlijn ‘Niet-aangaan of beëindiging van de geneeskundige behandelingsovereenkomst 2021’.
Verplicht werkgevers een actief beleid te voeren ter preventie van grensoverschrijdend gedrag en een veilige meldcultuur te bevorderen. Werkgevers moeten grensoverschrijdend gedrag als onderdeel van de psychosociale arbeidsbelasting (PSA) opnemen in de Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E) en een plan van aanpak formuleren met passende preventieve maatregelen. Dit is de link naar de wet.
* Literatuur
Boissonnault, J. S., Cambier, Z., Hetzel, S. J., & Plack, M. M. (2017). Prevalence and Risk of Inappropriate Sexual Behavior of Patients Toward Physical Therapist Clinicians and Students in the United States. Phys Ther,97(11), 1084-1093. https://doi.org/10.1093/ptj/pzx086
Carr, G. D. (2003). Professional sexual misconduct–an overview. J Miss State Med Assoc, 44(9), 283-300. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14564742
Jeugd’, I. G. e. (2024, 5-3-2024). Seksueel grensoverschrijdend gedrag door zorgverleners: meer dan een incident.
McIntosh, T., Walsh, H., Parsons, M., Solomon, E. D., Mozersky, J., & DuBois, J. M. (2022). Responding to Sexual Abuse in Health Care: Development of a Guide for Patients. J Patient Cent Res Rev, 9(2), 117-121. https://doi.org/10.17294/2330-0698.1881
Sansone, R. A., & Sansone, L. A. (2009). Crossing the line: sexual boundary violations by physicians. Psychiatry (Edgmont), 6(6), 45-48. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19724761