Toekomstverkenning RIVM: forse toename ziektelast
Iedere vier jaar publiceert het RIVM de VTV (Volksgezondheid Toekomst Verkenning). Eind 2024 zag de meest recente editie het licht. Naast de dubbele vergrijzing en de toename van obesitas valt daarin ook de stijgende ziektelast door artrose, dementie en valincidenten op. Een ding is zeker: de fysiotherapeut krijgt het druk de komende decennia.
We worden gemiddeld genomen steeds ouder, en er zijn daarnaast ook meer ouderen. Tegelijk neemt de beroepsbevolking af en daalt het potentieel aantal beschikbare mantelzorgers. Een flinke uitdaging voor de (capaciteit van de) zorg dus.
Toenemende ziektelast
Dat uit zich onder andere in de ziektelast. Dat is een maat voor gezondheid van de bevolking waarin het vóórkomen, de ernst van en sterfte aan ziektes in kaart wordt gebracht. In 2050 is de ziektelast van dementie het grootst, en die van artrose zal ten opzichte van 2022 verdubbelen. Maar ook opvallend: privé-, arbeids- en sportongevallen behoren in 2050 tot de top-3 aandoeningen met de grootste ziektelast. Het rapport schrijft dit toe aan ‘de toename van valincidenten (met ernstige gevolgen) onder thuiswonende ouderen’. Ook nek- en rugklachten nemen fors toe.
Minder fysiotherapeuten
Uit de meest recente Kleinbedrijf Fysiotherapie Index blijkt dat 54% van de praktijkhouders in het afgelopen jaar heeft overwogen hun praktijk te stoppen. KNGF-voorzitter Lodi Hennink zegt daarover: ‘Als deze trend doorzet, is Nederland over vijf jaar een derde van zijn fysiotherapeuten kwijt. Door ingrijpen van de Nederlandse Zorgautoriteit kan het tij worden gekeerd. Daarmee is het mogelijk zo veel mogelijk fysiotherapeuten alsnog binnenboord te houden.’
Leefstijl: belang van beweging
Het VTV-rapport, dat een flinke stijging in overgewicht ziet (64 procent van de Nederlanders in 2025) laat verontrustende cijfers zien over de beweegnorm: meer dan de helft van de bevolking beweegt op dit moment te weinig. Valpreventieprogramma’s en de Gecombineerde Leefstijlinterventie worden daarom steeds belangrijker.
Complexere zorg door multimorbiditeit
De vergrijzing leidt niet alleen tot meer valincidenten, maar ook tot een toename van chronische aandoeningen en multimorbiditeit. Mensen hebben vaker meerdere aandoeningen tegelijk, zoals artrose, diabetes en hart- en vaatziekten. Dit vraagt om een integrale aanpak, waarbij fysiotherapeuten nauw samenwerken met andere zorgverleners en lokaal bestuur. Kennis van complexe aandoeningen en het kunnen afstemmen van behandelingen op meerdere gezondheidsproblemen wordt essentieel.
Mentale gezondheid en fysieke klachten
Naast de fysieke uitdagingen spelen mentale klachten een steeds grotere rol in de zorgvraag. De VTV-2024 signaleert een toename van stress, burn-out en depressie, met name onder jongeren en werkenden. Deze mentale problemen gaan vaak gepaard met fysieke klachten zoals nek- en rugpijn. Dit betekent mogelijk nauwere samenwerking met psychologen en het aanbieden van gecombineerde behandelprogramma’s.
Toegankelijkheid onder druk
De toename van stress raakt ook een ander thema. Armoede en chronische stress hebben grote invloed op gezondheid en zorgbehoefte. Mensen uit een lagere sociaaleconomische klasse leven vaker in bestaansonzekerheid, kennen een hoger zorggebruik en hogere zorgkosten. We zien niet alleen verschillen in behandeling, maar ook in uitkomsten van zorg. De toegankelijkheid speelt voor fysiotherapie nog een extra rol: in het huidige stelsel is fysiotherapeutische zorg grotendeels alleen weggelegd voor mensen die aanvullend verzekerd zijn. En met een kleine portemonnee kan dat knap lastig zijn.
Een wijkgerichte aanpak voor preventie en herstel
De toekomst van fysiotherapie vraagt om een meer wijkgerichte aanpak. Fysiotherapeuten kunnen een belangrijke rol spelen binnen lokale gemeenschappen door preventieprogramma’s en valpreventietrainingen aan te bieden in buurthuizen, scholen en sportverenigingen. Dit maakt zorg laagdrempeliger en zorgt ervoor dat patiënten sneller toegang hebben tot ondersteuning. Samenwerking met andere professionals in de wijk, zoals huisartsen, maatschappelijk werkers en leefstijlcoaches, zorgt voor een geïntegreerde en efficiënte zorgverlening. In projecten als Visie eerstelijnszorg wordt hier op ingezet. Ook persoonsgerichte zorg, waarbij de focus steeds meer komt te liggen bij het bevorderen en optimaliseren van functionele onafhankelijkheid, in plaats van het oplossen van gezondheidsproblemen wordt prominenter.
Digitalisering
Zit de oplossing dan in digitalisering? Als het gaat om het verminderen van administratieve lasten wordt snel AI als heilige graal benoemd. En digitalisering kan ongetwijfeld iets brengen, maar niet alles. Menselijke acties zullen altijd nodig zijn. Vervangt digitale zorg fysieke zorg, of komt het er bovenop? Patiëntvolgsystemen en interactieve omgevingen kunnen erg prettig werken, maar ook leiden tot extra werk op basis van inkomende vragen van de patiënt. Daarnaast kleven er ook ethische vraagstukken aan digitalisering. Het Rathenau Instituut voorziet het recht op zinvol menselijk contact als een nieuw mensenrecht; nodig om het robottijdperk mensvriendelijk te houden. Daarnaast kan een slimme digitale omgeving ons ook vaker sturen, door ingebouwde vooroordelen.
Voorbereiden op de toekomst
De fysiotherapie staat aan de vooravond van grote veranderingen, maar met een proactieve en innovatieve houding kan de sector inspelen op de toenemende zorgvraag en blijven bijdragen aan een gezondere samenleving.
Het laatste nieuws
