Incidenten en calamiteiten

Hoewel fysiotherapeuten ernaar streven goede zorg te leveren en de kwaliteit van de Nederlandse gezondheidszorg goed is, kan er altijd toch altijd iets mis gaan. Vrijwel iedere fysiotherapeut krijgt wel eens te maken met een (bijna-)incident. Maar wat verstaan we onder een incident? Wanneer is een incident een calamiteit en wanneer spreken we van een complicatie? En wat betekent het verschil voor hoe jij ermee om moet gaan?

Veilig Incident Melden

In de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) en de Wet geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO) is vastgelegd welke verplichtingen je als zorgaanbieder hebt als er tijdens het verlenen van zorg dingen niet verlopen zoals dat zou moeten.

Binnen een organisatie moeten zorgverleners op een veilige manier onzorgvuldigheden en incidenten kunnen melden. De definitie van een incident:

‘Een niet-beoogde of onverwachte gebeurtenis, die betrekking heeft op de kwaliteit van de zorg, en die heeft geleid, had kunnen leiden of zou kunnen leiden tot schade bij de patiënt.’

Hiervoor moeten zorgaanbieders een schriftelijke interne procedure hebben voor het vastleggen, melden en analyseren van incidenten: Veilig Incident Melden (VIM). Het doel van de melding en de procedure is dat we leren van de incidenten zodat we deze in de toekomst kunnen voorkomen en de kwaliteit van zorg kunnen verbeteren. Ook incidenten die niet tot schade hebben geleid of bijna-ongelukken moeten worden gemeld.

Om te voorkomen dat zorgverleners incidenten niet durven te melden, bepaalt de Wkkgz dat de informatie in het VIM-systeem niet in juridische procedures tegen betrokken zorgverleners kan worden gebruikt. Patiënten en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) hebben ook geen recht op inzage van de meldingen

Modelprotocol & voorbeeld meldformulier

Het KNGF heeft een modelprotocol Veilig Incidenten Melden en een voorbeeld meldformulier ontwikkeld. Deze formulieren helpen je te voldoen aan de verplichting veilig te melden.  

• Modelprotocol Veilig Incidenten Melden
• Voorbeeld meldformulier

Calamiteiten melden bij de IGJ

Soms gaat het zelfs ernstiger fout en is er sprake van een calamiteit. De definitie van een calamiteit:

‘Een niet-beoogde of onverwachte gebeurtenis, die betrekking heeft op de kwaliteit van de zorg en die tot de dood van of een ernstig schadelijk gevolg voor een cliënt heeft geleid.’

Een calamiteit moeten niet alleen worden vastgelegd volgens het VIM-protocol, maar ook, binnen drie dagen na de gebeurtenis worden gemeld bij de IGJ. Soms is het niet direct duidelijk of er sprake is van een incident of calamiteit. De Wkkgz regelt in dat geval dat de zorgaanbieder maximaal zes weken de tijd heeft om de gebeurtenis te onderzoeken. Op het moment dat er wordt vastgesteld dat er daadwerkelijk sprake is van een calamiteit dan moet dit alsnog binnen drie werkdagen bij de IGJ worden gemeld. Na de melding vraagt de IGJ de zorgaanbieder om zelf de calamiteit verder te onderzoeken en hiervan verslag te doen. Niet of te laat melden van een calamiteit kan leiden tot een boete van de IGJ.

• Omdat de IGJ merkte dat er in de praktijk onduidelijkheid bestaat over wat precies calamiteiten zijn en wat er aan de inspectie gemeld moet worden is een brochure opgesteld die voor meer duidelijkheid moet zorgen: Calamiteiten Wkkgz melden aan IGJ.
• Je kunt je melding doen via het meldformulier verplichte melding.
• Voor het doen van de melding heb je je vestigingsnummer nodig. Dat nummer vindt je in het handelsregister van de Kamer van Koophandel. Voordat je een melding doet, kunt je altijd contact opnemen met KNGF Ledenvoorlichting voor meer informatie.

De patiënt heeft recht op informatie bij incidenten en calamiteiten

De Wkkgz zegt dat zodra de zorgverlener op de hoogte is van een incident, hij de patiënt moet informeren over de aard en toedracht van de gebeurtenis en de maatregelen die nodig zijn om (verdere) schade te beperken.

Wanneer de gebeurtenis geen gevolgen heeft en het voorval tijdig is opgelost dan is er sprake van een ‘bijna-incident’. In dat geval hoef je geen actie te ondernemen richting de patiënt.

Als er merkbare gevolgen zijn voor de patiënt dan bent je volgens de informatieplicht van de Wkkgz verplicht de patiënt hiervan op de hoogte te stellen. Volgens de wet moet je dat binnen 24 uur doen en hierbij de aard en toedracht van de gebeurtenis te bespreken en de maatregelen die nodig zijn om (verdere) schade te beperken.

Hoewel het niet verplicht is, is het goed om contact te zoeken met de patiënt na een incident of een calamiteit en regelmatig te informeren hoe het gaat. Hierbij is het natuurlijk wel van belang wat de patiënt wil. Niet iedereen heeft behoefte aan dit contact maar je kunt in ieder geval wel interesse tonen en informeren of je iets kunt betekenen voor de patiënt. In veel gevallen werkt het positief en helpt het bij de verwerking van het gebeurde en het herstellen van het vertrouwen.

De Gedragscode Openheid medische incidenten; betere afwikkeling Medische Aansprakelijkheid (GOMA 2022) beschrijft hoe alle betrokken partijen moeten handelen in geval van medische incidenten.

Meer lezen